Тэрыторыя нашай краіны

    Беларусь размешчана ў цэнтры Еўропы, мае агульныя межы з пяццю дзяржавамі: Расіяй, Украінай, Польшчай, Літвой і Латвіяй.  Плошча Беларусі - 207 600 кв. км.

      Краіна не мае выхаду да мора, але дзякуючы свайму геаграфічнаму становішчу Беларусь з'яўляецца важным гандлёвым і транспартным калідорам паміж Еўропай і краінамі СНД.

   Сталіца Беларусі - горад Мінск - размешчаны ў цэнтры краіны. Першае пісьмовае згадванне пра горад адносіцца да 1067 годзе. За сваю гісторыю Мінск быў разбураны і адноўлены дзесяткі разоў. Больш за ўсё горад пацярпеў у час Вялікай Айчыннай вайны, калі быў знішчаны практычна поўнасцю. Сёння Мінск - сучасны еўрапейскі горад, самы буйны ў краіне. Тут пражываюць 1,9 мільёна чалавек. Горад мае выдатныя транспартныя шляхі зносін, у тым ліку аэрапорт, буйны чыгуначны вакзал, некалькі аўтавакзалаў. У Мінску дзейнічае падземнае метро, добра развіта гарадская Аўтатранспартная сістэма.

Асноўныя рэгіёны Беларусі

Беларусь падзелена на шэсць тэрытарыяльных адзінак-абласцей са сваім адміністрацыйным цэнтрам:

Брэсцкая вобласць

Віцебская вобласць

Гомельская вобласць

Гродзенская вобласць

Магілёўская вобласць

Мінская вобласць

Ці выдаеце Вы, што...

     Нацыянальны парк "Прыпяцкі" - адзінае месца на планеце, дзе існуюць першабытныя пойменныя дубровы. У нацыянальным парку практычна ў першапачатковым стане захаваліся ўнікальныя пойменныя ландшафты Беларускага Палесся - з дзюнамі, катлавінамі і лагчынамі, дзе сярод дуброў і ясеннікаў размешчана больш за 30 азёр. На Палессі таксама захаваліся самыя вялікія натуральныя балоты ў Еўропе. Найбольш буйныя з іх - Званец (150 м²) і Дзікае (80м²).

    Белавежская пушча - самы буйны старажытны лес Еўропы. Звесткі аб пушчы сустракаецца яшчэ ў антычнага гісторыка Герадота (5 ст.да н.э.) і ў Іпацьеўскім летапісе (983 г.). У канцы XIV ст. вялікі князь Вялікага княства Літоўскага Ягайла аб'явіў пушчу запаведнай і ўстанавіў забарону на паляванне. Старажытны лес ахоўваецца ўжо 600 гадоў. У Белавежскай пушчы налічваецца каля 2 тысяч дрэў-волатаў. Некаторыя з іх з'явіліся яшчэ да адкрыцця Калумбам Амерыкі! Белавежская пушча ўключана ў спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.

    Нясвіж належаў аднаму з самых багатых у Еўропе род Радзівілаў. Многім у сваім непаўторным абліччы Нясвіж абавязаны тварэнням італьянскага архітэктара Яна Джаванни Марыі Бернардоні. Па яго праектах у XVI стагоддзі ўзведзены замак і фарны касцёл Божага Цела-першае на тэрыторыі Рэчы Паспалітай збудаванне ў стылі барока. У храме знаходзіцца адзін з найбуйнейшых у Еўропе некропаль княжацкага роду, які налічвае 102 саркафагі членаў сям'і Радзівілаў. Нясвіжскі замак уключаны ў спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.

    У Беларусі жыве найбуйнейшая ў свеце папуляцыя зуброў. Гэтыя жывёлы самыя цяжкія і вялікія наземныя млекакормячыя на еўрапейскім кантыненце, апошнія еўрапейскія прадстаўнікі дзікіх быкоў. Мікола Гусоўскі напісаў сваю знакамітую «Песню пра зубра» па заказе Папы Рымскага Льва X, які хацеў пачуць праўдзівае паэтычнае слова пра паляванне на зуброў. Найбольшая колькасць зуброў жыве ў Белавежскай пушчы.

   Адзін з трох усходнеславянскіх Сафійскіх сабораў знаходзіцца ў Беларусі. Гэты манументальны помнік архітэктуры пабудаваны ў Полацку паміж 1044-1066 гадамі пры князі Усяславе Брачыславічы, празваным Чарадзеем, як сімвал роўнасці з самымі ўплывовымі старажытнарускімі гарадамі-Кіевам і Ноўгарадам, дзе таксама былі ўзведзены саборы ў гонар святой Сафіі.

    Беларусы аднымі з першых у Еўропе, яшчэ ў 1517 годзе, мелі сваю друкаваную Біблію. Беларускі першадрукар Францыск Скарына сваю выдавецкую дзейнасць пачаў у Празе, дзе надрукаваў 23 ілюстраваныя кнігі Бібліі ў перакладзе на старабеларускую мову. У пачатку 1520-х гадоў пераехаў у Вільню і заснаваў друкарню. У ёй надрукаваны «Малая подорожная кніжыца» і "Апостал". Рэнесансныя выданні Скарыны вылучаюцца высокай якасцю друку, своеасаблівымі ілюстрацыямі і гравюрамі, шрыфтам і іншымі кампанентамі выдавецкай эстэтыкі і майстэрства.

    Чатырнаццаць Нобелеўскіх лаўрэатаў маюць беларускія карані. Гэтая самая прэстыжная Міжнародная прэмія існуе ўжо больш за 100 гадоў і за гэты час была ўручана прадстаўнікам самых розных краін. Імёны многіх нобелеўскіх лаўрэатаў з беларускімі каранямі вядомыя зараз ўсім свеце. Гэта, у прыватнасці, лаўрэаты Нобелеўскай прэміі па эканоміцы, хіміі і фізіцы – Жарэс Алфёраў, Сайман каваль, Аарон Клуг; лаўрэаты Нобелеўскай прэміі міру – Іцхак Рабін, Менахем Бегін і Шымон Перэс.

  Ураджэнец Беларусі Тадэвуш Касцюшка-нацыянальны герой Беларусі, Польшчы і ЗША. Тадэвуш Касцюшка за сваю бліскучую кар'еру быў паплечнікам бацькі-заснавальніка ЗША Вашынгтона і нацыянальнага героя Францыі Лафаета, атрымліваў прапановы аб супрацоўніцтве ад французскага імператара Напалеона I і рускага цара Аляксандра I, але адмовіў ім. Касцюшка стаў актыўным удзельнікам многіх значных гістарычных падзей: у 1776-83 гадах добраахвотна ўдзельнічаў у вайне за незалежнасць ЗША; у 1794 годзе ўзначаліў нацыянальна-вызваленчае паўстанне ў Рэчы Паспалітай.

     Партызанскі рух у Беларусі ў гады Другой сусветнай вайны быў самым магутным у Еўропе. Ужо ў 1943 годзе партызаны кантралявалі каля 60% тэрыторыі Рэспублікі. На тэрыторыі Беларусі ў гады Другой сусветнай вайны дзейнічаў самы буйны ў Еўропе габрэйскі партызанскі атрад, арганізаваны братамі Бельскімі. Аб рэальных падзеях, звязаных з дзейнасцю атрада, расказвае фільм амерыканскага рэжысёра Эдварда Цвіка паводле сцэнарыя Клея Формана «Супраціўленне», прэм'ера якога прайшла ў студзені 2009 года.

   Рэліквію беларусаў - слуцкія паясы - ткалі толькі мужчыны. І насілі паясы толькі мужчыны і нават вязаць уладальнікам дапамагалі толькі мужчыны. Хадзіла павер'е, што калі жаночая рука закране каштоўных нітак, тканіна потускнеет і пояс можна будзе адразу выкінуць. Знакамітыя паясы выпускала не толькі слуцкая мануфактура. Але нават у Францыі ў Ліёне пояса рабілі "па тыпу слуцкіх" і нават ставілі "слуцкую" пазнаку.

Нацыянальнае адзенне беларусаў

   Беларускі нацыянальны касцюм — комплексы адзення, абутку і аксесуараў, якія склаліся на працягу стагоддзяў для выкарыстання беларусамі ў штодзённым і святочным ужытку. Нацыянальны касцюм мае надзвычай высокую культурную каштоўнасць і з'яўляецца адным з этнічных атрыбутаў беларускага народа.

Вылучаюць прынамсі 3 разнавіднасці беларускага нацыянальнага касцюма (у адпаведнасці з сацыяльнай прыналежнасцю):

• сялянскі;

• мяшчанскі;

• шляхецкі.

   Беларускі сялянскі мае глыбокія гістарычныя карані і захаваў шмат архаічных рыс. Спалучаючы ў сабе практычнасць і эстэтычнасць, ён з'яўляўся і з'яўляецца значна большай рэччу, чым проста адзеннем ці нават мастацкім творам. Сялянскі касцюм беларусаў адлюстроўваў мясцовыя традыцыі, патрэбы і сацыяльны статус прадстаўнікоў беларускага народа, светапогляд майстроў, якія яго выраблялі, а ў дэкаратыўным арнаменце часам чытаюцца цэлыя змястоўныя гісторыі. Звычайна менавіта сялянскі касцюм маюць на ўвазе, калі вядуць гаворку пра нацыянальны касцюм беларусаў увогуле.

Мяшчанскі і шляхецкі нацыянальныя касцюмы ўпісваюцца ў агульнаеўрапейскія модныя тэндэнцыі, але пры гэтым маюць у сабе вялікую колькасць нацыянальных асаблівасцей, што дазваляе лічыць іх за разнавіднасці беларускага нацыянальнага касцюма.

Брагінскі строй

Калінкавіцкі строй

Рассонскі строй

Пухавіцкі строй

Маларыцкі строй

Магілёўскі строй

Дамачэцкі строй

Кобрынскі строй

Беларускія арнаменты і іх змест

      Арнамент, вядома, з'яўляецца распаўсюджанай формай выражэння культуры шмалткіх народаў. Беларускі народны арнамент вельмі разнастайны, каларытны, і вядомы далёка за межамі нашай краіны. Яго вывучэнне пачалося аж з 19 стагоддзя, і працягваецца па сенняшні час. Многія навукоўцы працуюць над ракрыццем сэнсу арнаментаў і іх спалучэнняў, а таксама іх сістэматызацыяй.

Беларускі арнамент можна падзяліць на тры асноўных катэгорыі:

• геаметрычны - арнаментыка якога складаецца з прамых ліній, а таксама геаметрычных фігур - прамавугольнікаў, квадратаў, ромбаў і інш;

• раслінны - створаны на аснове малюнкаў раслін, лісця, кветак ці пладоў;

• жывёльны - які ўключае ў сябе выявы жывёл і птушак.

Першапачаткова арнамент у нашых продкаў сустракаўся на святочнай вопратцы, якая з'яўлялася адлюстраваннем своеасаблівай народнай культуры. Значным можна лічыць выкарыстанне асобных арнаментальных матываў у вырабе вядомых слуцкіх паясоў. І фактычна ўсе рэчы, якія ўпрыгожаны народным беларускім арнаментам, несумненна з'яўляюцца высокамастацкімі творамі.

Азбука беларускага арнаменту

спасылка на крыніцу: https://www.belarus.by/by/about-belarus/did-you-know